Zouden Sprang-Capelle en Waspik als er een referendum zou komen ook uit de unie met Wolluk stappen? Zomaar een gedachte in de nasleep van de Brexit. Zouden er ook mensen te porren zijn voor de Sprexit of een Wexit? Hoe langer ik erover nadenk, hoe meer ik denk van niet. Het is maar een gedachtenexperiment: hoe zou het zijn als de Wollukse Unie ook nog eens met Kaatsheuvel en Loon op Zand zou worden uitgebreid, zonder dat de bevolking daar iets over te zeggen krijgt?

Natuurlijk, over de efficiencyvoordelen van gemeentelijke schaalvergroting zijn we snel klaar. Die zijn onomstreden. Dat de mini-gemeenten van twintig jaar terug in het huidige staatsbestel niet meer zouden kunnen functioneren, lijkt mij ook een juiste veronderstelling. Maar er zijn grenzen, letterlijk en figuurlijk. Als er iets is wat de recente ontwikkelingen op lokaal én Europees niveau ons leren, is het dat.

Ik denk dat Waspik en Sprang-Capelle sinds ze bij Waalwijk horen erop vooruit zijn gegaan. Om de morrende tegenstanders van annexatie tevreden te stellen, krijgen de dorpen zelfs af en toe wat extra’s toegestopt, vermoed ik. Dat de raadsleden die hen vertegenwoordigen nog steeds amper verder kijken dan hun dorpsneus lang is, doet mij slechts glimlachen.

Toch zijn tegenstanders van verdere schaalvergroting op gemeentelijk niveau niet gek. Ze beseffen volgens mij dat het niet alleen gaat om hoe je zaken efficiënt regelt – met zo min mogelijk geld en mankracht – maar ook over hoe mensen zich daarbij voelen. In die zin lijken ze op de Brexiteers, ook een groep die zich in de steek gelaten voelt. Of ze gelijk hebben is een tweede, maar het is een feit! Het gaat hen om de moraal: hoe voelen wij ons gelukkig? En die moraal is langzaam uit de politiek verdwenen.

Moraal is niet meetbaar in percentages, euro’s of winstmarges. Moraal voelt zich ook niet thuis op de markt. En laat de markt nu door de neo-liberalen heilig zijn verklaard. Moraal kost geld. Moraal maakt echter ook solidair, meelevend en meevoelend. Ik vermoed dat veel ontevreden Nederlanders in het zelfde lekke neo-liberale schuitje zitten als arbeidsimmigranten en vluchtelingen, maar dat ze dat niet zien omdat er in hun beleving geen plaats is voor moraal. Daar kunnen ze niets aan doen, want het wordt hen iedere dag van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat ingepeperd dat ze vooral aan zichzelf en hun portemonnee moeten denken.

Daarom: zo lang gemeentelijke herindelingen alleen over geld en efficiency gaan, moet de Wollukse Unie (en alle andere!) niet worden uitgebreid. Het zijn gewone mensen die de maat der dingen moeten bepalen. Als ze dat niet meer mogen, dan dooft het licht.